Holocaust
Met de Holocaust, ook wel Shoah genoemd, wordt de systematische vervolging van en genocide op Joden door de nazi’s en hun bondgenoten voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog aangeduid. Ook Roma, Sinti, homoseksuelen en gehandicapten worden op grote schaal vervolgd en vermoord.
Voor dit doel worden vooral in Oost-Polen speciale vernietigingskampen gebouwd, zoals Auschwitz-Birkenau, Sobibor en Treblinka. Daar aangekomen worden de Joden en andere bij razzia’s opgepakte burgers vrijwel zonder uitzondering vergast.
Slachtoffers: naar schatting 5,5 - 7,6 miljoen burgers
‘Slachtoffer‘
Plaats: Duitsland, Düsseldorf, Mühlenstraße 29, in de schuilkelder
Ontwerp: Thomas Duttenhöfer
Onthulling: 1987
Foto: Mahn- und Gedenkstätte Düsseldorf
Het beeld staat in het gebouw waar destijds de Gestapo (geheime staatspolitie) en later de SS (paramilitaire organisatie binnen de nazipartij) zetelden. Ze ronselen in deze regio 40.000 dwangarbeiders voor de oorlogsindustrie. Politieke en raciale ‘volksvijanden’ worden hier vastgezet, verhoord en veelal gemarteld voor zij naar concentratie- of vernietigingskampen worden gedeporteerd. Van de Joden uit Düsseldorf die niet vluchten, keren er na de oorlog maar 60 terug, dat is 2%.
‘De razzia van Vélodrome d’Hiver’
Plaats: Frankrijk, Parijs, Quai de Grenelle 1
Ontwerp: Walter Spitzer
Onthulling: 1994
Foto: Samuel Gruber’s Jewish Art & Monuments
Bij de grote razzia van 16 en 17 juli 1942 pakt de Parijse politie in opdracht van de Duitsers meer dan 12.000 Parijse Joden op, onder wie 4.000 kinderen. Zij worden eerst vastgehouden in het Vélodrome d’Hiver en daarna overgebracht naar de concentratiekampen Drancy, Beaune-la-Rolande en Pithiviers om van daaruit te worden gedeporteerd naar de vernietigingskampen. Slechts enkelen van hen overleven dit. Het monument stelt een joodse familie voor die wacht op transport.
‘Block der Frauen’
Met de inscriptie: ‘Die Kraft des zivilen Ungehorsams und die Kraft der Liebe bezwingen die Gewalt der Diktatur’
(De kracht van burgerlijke ongehoorzaamheid en de kracht van liefde overwinnen de macht van de dictatuur)
Plaats: Duitsland, Berlijn, Rosenstraße
Ontwerp: Ingeborg Hunzinger
Onthulling: 1995
Foto: Wikimedia Commons
Op 27 februari 1943 worden in Berlijn zo’n 2.500 half-Joodse en gemengd gehuwde Joodse mannen opgepakt en bijeengedreven in een pand aan de Rosenstraße om te worden gedeporteerd. Hun vrouwen beginnen een protest, steeds meer vrouwen sluiten zich erbij aan. Uiteindelijk wordt de deportatie afgeblazen. Tot aan het einde van de oorlog verrichten de mannen dwangarbeid. 8.000 van de 175.000 Berlijnse Joden overleven de oorlog, onderduikers en Joden uit gemengde huwelijken meegeteld.
Monument voor de helden van de opstand van het ghetto
Plaats: Polen, Warschau, ul. Zamenhofa, ul. Anielewicza
Ontwerp: Nathan Rapaport
Onthulling: 1948
Foto: Wikimedia Commons
Vanaf 1940 verhuizen de Poolse Joden gedwongen naar ghetto’s in hun stad. In Warschau zitten in deze omheinde stadswijk 500.000 mensen opgepakt. Van daaruit deporteren de nazi’s hen massaal naar het vernietigingskamp Treblinka. Als dat doordringt tot de overgebleven 40.000 — 50.000 Joden, komen zij in opstand. Aanvankelijk met succes, maar op 19 april 1943 volgt de totale vernietiging van het ghetto. Bij de opstand vallen ongeveer 7.000 doden. De overige 40.000 Joden worden vermoord in Treblinka.
Monument voor de Joodse slachtoffers van het naziregime
Plaats: Duitsland, Berlijn, Große Hamburger Straße, voor de begraafplaats
Ontwerp: Will Lammert
Onthulling: 1985
Foto: Wikimedia Commons
Beeldhouwer Lammert werkt lange tijd aan een monument voor het concentratiekamp Ravensbrück, hij sterft echter voortijdig. Een deel is af en wordt, in overleg met zijn zoon, in 1984 in Berlijn geplaatst. In Ravensbrück zitten tussen 1939 en 1945 ongeveer 132.000 vrouwen en kinderen, 20.000 mannen en 1.000 tienermeisjes uit 40 landen gevangen. 55.000 van hen zijn afkomstig uit Berlijn. Meer dan 90.000 gevangenen komen om door executies, honger of ziekte, of als gevolg van medische experimenten.
Holocaustmonument Donaupromenade
Plaats: Hongarije, Budapest, Donaupromenade
Ontwerp: Can Togay en Gyula Pauer
Onthulling: 2005
Foto: Wikimedia Commons
Het 40 meter lange monument aan de kade omvat 60 paar ijzeren schoenen. In 1944 en 1945 brengen de nationaalsocialistische Pijlkruisers in totaal ongeveer 800 Joden naar de oever van de Donau. Zij krijgen opdracht hun schoenen uit te trekken en met hun gezicht naar het water te gaan staan. Eenmaal neergeschoten vallen ze in de rivier.