De Ierse kwestie
Hoewel in naam onafhankelijk is Ierland tot het begin van de twintigste eeuw in feite een soort kolonie van Engeland. In het voornamelijk katholieke land is het de Britse, protestante adel die het voor het zeggen heeft en die ook het meeste land bezit.
De Ierse bevolking leeft, mede als gevolg van een desastreuze hongersnood in het midden van de negentiende eeuw, in bittere armoede. Mede daardoor zwelt de roep om Iers zelfbestuur aan, wat in 1916 leidt tot de zogenoemde Paasopstand, gevolgd door een guerrillaoorlog tegen de Engelse ‘bezetters’.
In 1921 wordt een verdrag gesloten, waarbij Ierland onafhankelijk wordt, terwijl zes noordelijke provincies, waar relatief veel protestanten wonen, onderdeel blijven van het Verenigd Koninkrijk. Hiermee wordt de kiem gelegd voor ‘The Troubles’, het conflict dat daar eind jaren zestig uitbreekt tussen katholieke paramilitaire groepen en het Engelse leger. Met name de IRA (Irish Republican Army) pleegt een aantal bloedige aanslagen. Pas in 1998 keert met de ondertekening van het Goede Vrijdagakkoord de rust in Noord-Ierland terug.
Slachtoffers: rond 1 miljoen als gevolg van de hongersnood in de 19e eeuw; ongeveer 1.700 (para-)militairen en 1.800 burgers tussen 1968 en 1998.
‘Ballyseedy Monument’
Plaats: Ierland, Kerry, Tralee, Ballyseedy
Ontwerp: Yann Goulet
Onthulling: 1959
Foto: Stair na hÉireann | History of Ireland
In december 1921 sluiten Engeland en de voorlopige Ierse regering een verdrag waarin de Ierse onafhankelijkheid wordt erkend. Een deel van het Ierse Republikeinse Leger (IRA) vindt het verdrag echter niet ver genoeg gaan met als gevolg een gewelddadige burgeroorlog. Een heel wrede executie vindt plaats in maart 1923 bij Ballyseedy Cross, county Kerry. Negen IRA-strijders worden daar door regeringstroepen aan een landmijn gebonden, die daarna tot ontploffing wordt gebracht. Als door een wonder overleeft een van hen, waardoor de gruweldaad bekend wordt.
‘IRA Plot’
Plaats: Noord Ierland, Derry, Creggan, Derry City Cemetery
Ontwerp: (onbekend) het beeld stelt Cú Chulainn voor, de belangrijkste held en halfgod uit de Ulster mythologie
Onthulling: 1975
Foto: Wikimedia Commons
Nadat de katholieke inwoners van Noord-Ierland al jaren tevergeefs hebben gedemonstreerd voor gelijke rechten, breken in augustus 1969 rellen uit tussen katholieken en protestanten, Al snel ontaarden de rellen in een gewapend conflict (‘the Troubles’), dat tot begin deze eeuw voortduurt. Een van de voornaamste brandhaarden is Derry. Al in 1975 wordt op een begraafplaats in het stadsdeel Creggan een monument opgericht voor 46 gedode leden van de IRA. Volgens officiële bronnen sterven tussen 1969 en 2001 in totaal 3.532 mensen als gevolg van het conflict.
‘De Grote Honger’
Plaats: Ierland, Dublin, North Dock
Ontwerp: Rowan Gillespie
Onthulling: 1997
Foto: Wikimedia Commons
Ierse boeren pachten hun land al eeuwen van Engelse adellijke grootgrondbezitters. Zij verbouwen vooral aardappels, het voornaamste voedsel van de arme Ierse bevolking. Als tussen 1845 en 1850 de aardappeloogst drie keer kort achter elkaar mislukt, is dat dan ook catastrofaal. Talloze boeren kunnen de pacht niet meer betalen en worden van hun land gezet. Bovendien exporteren de Engelsen Iers graan en zuivelproducten op grote schaal naar Engeland. Gevolg is een grote hongersnood die een miljoen arme Ieren het leven kost. Nog eens een miljoen Ieren emigreren noodgedwongen naar voornamelijk Amerika.
‘De dood van de onschuld’
Plaats: Noord Ierland, Derry, hoek Lecky Road/Westland Street
Ontwerp: the Bogside Artists
Onthulling 1e versie: 1999, 2e versie: 2006
Foto: David Dixon
Het honderdste slachtoffer van de burgeroorlog in Noord-Ierland is Annette McGavigan, een schoolmeisje van veertien jaar. Na een van de talloze relletjes tussen plaatselijke jongeren en het Britse leger gaat zij op 6 september 1971 met andere kinderen de straat op om de achtergebleven rubber kogels te verzamelen. Opeens wordt er door de militairen weer geschoten. Annette wordt in het achterhoofd geraakt en sterft ter plekke. De dader wordt nooit opgespoord.
‘Verzoening’
Plaats: Noord-Ierland, Derry, Craigavon Bridge (west end)
Ontwerp: Maurice Harron
Onthulling: 1992
Foto: Wikimedia Commons
Midden in (London-)Derry staat op een rotonde bij de rivier de Foyle dit opmerkelijke beeld van twee mannen die elkaar de hand reiken. Het wordt begin 1992 onthuld als teken van hoop en verzoening tussen katholieken en protestanten. Het is dan precies twintig jaar geleden dat op Bloody Sunday veertien ongewapende burgers die voor burgerrechten demonstreren door het Britse leger worden doodgeschoten.
Muurschildering PREPARED FOR PEACE | READY FOR WAR
(voorbereid op vrede, klaar voor oorlog)
Plaats: Noord-Ierland, Belfast, Mount Vernon Road
Ontwerp: onbekend
Onthulling: in 1997 (Shankill Road) en in 2004 verplaatst naar een meer in het oog springende muur, op ooghoogte bij de rotonde van de snelweg.
Foto: Wikimedia Commons
Een van de grootste toeristenattracties van Belfast vormen de vele muurschilderingen (murals), die daar vanaf eind jaren zeventig op blinde muren worden aangebracht. Aanvankelijk zijn het schilderingen met als motief de gewapende strijd tussen Republikeinen (katholieken die naar aansluiting bij Ierland streven) en Loyalisten of Unionisten (protestanten die willen dat Noord-Ierland Brits blijft). In Shankill Road, het hart van de protestantse wijk, worden vooral ‘loyalistische’ strijders verheerlijkt. Verschillende militante muurschilderingen zijn inmiddels in opdracht van het gemeentebestuur overgeschilderd met vrediger onderwerpen.