ONgehoord

De westerse wereld - en ook Nederland - wordt de laatste jaren opgeschrikt door een toenemend aantal uitbarstingen van ongekend agressief geweld. Ongeorganiseerde samenscholingen van woedende burgers monden uit in willekeurige vernieling en plundering van om het even stations, winkels, auto’s en meer. Ook grootschalige boerenprotesten krijgen steeds meer een provocerend en intimiderend karakter. Wat al deze uitbarstingen gemeen hebben is dat de deelnemers eigen redenen hebben om boos te zijn, om zich in de steek gelaten te voelen door de gevestigde orde. Ze voelen zich niet gehoord. Er is sprake van een wijdverspreid gevoel van onmacht, veel mensen vinden de wereld onrechtvaardig.

Hannah Arendt ziet in deze grootschalige uitingen van onbehagen de voorwaarde voor de opkomst van totalitaire bewegingen, en hun aantrekkingskracht voor de massa. Een massa is gefragmenteerd, bestaat uit individuen die niet langer deel uitmaken van een groep met een gemeenschappelijk belang zoals een politieke partij, vakbond of beroepsorganisatie. De massamens is politiek onverschillig, neemt zelden deel aan verkiezingen en is alle partijen vijandig gezind. Maar de massa heeft wel behoefte aan een doctrine die een structuur biedt en daarom is zij ontvankelijk voor complottheorieën die een gezamenlijk vijandbeeld scheppen. De massamens kan de werkelijkheid niet meer van fictie onderscheiden.

Deze analyse van Arendt is in het licht van de bovengeschetste ontwikkelingen nog onverminderd actueel. Reden genoeg om haar serieus te nemen. Mensen moeten zich weer gehoord voelen.